ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΤΣΙΤΣΑΝΗ

Τον Τσιτσανη δεν τον συναντησα ποτέ.  Μεγαλωσα σε ενα χωριο της Δυτικης Μακεδονιας που τα μουσικα ακουσματα ηταν συνηθως τα δημοτικα τραγουδια. Ο εμφυλιος πολεμος ηταν φρεσκος ακομα στις μνημες των μεγαλων την δεκαετια του 50, και ο ιδεολογικος διχασμος στα υψη του. Εγω, μικρο παιδι τοτε, δεν ενδιαφερομουν για αυτα. Με ενδιεφεραν εκεινα τα ραδιοφωνα με τις λιχνιες και  τις μεγαλες μπαταριες που εφερναν στα αυτια μας ηχους απο μακρινα μερη, μεσω συχνοτητων που οι μεγαλοι τα ελεγαν «βραχεα κυμματα».  Στο σπιτι μας δεν ειχαμε τετοιο ραδιοφωνο, αλλα πηγαινα στο καφενειο του Κωστα Βουγια, που ειχε ραδιοφωνο, και  ακουγα τους ραδιοεκφωνιτες να αναφερουν κατι παραξενα ονοματα που ανεβαζαν την ενταση της φαντασιας μου. Ονοματα οπως, Εθνικο Ιδριμα Ραδιοφωνιας, Ραδιοφωνικος Σταθμος Ενοπλων Δυναμεων Βορειου Ελλαδος, Columbia, His Master’s Voice, and Capitol, Τσιτσανης και αλλα διαφορα. Ακουγα τους μεγαλους να λενε, «... παιξε ενα τραγουδι του Τσιτσανη...» «... ακουσες τα καινουργια του Τσιτσανη?....»  «αυτο το τραγουδι ειναι του Τσιτσανη..».  Τοτε ακουσα τα πρωτα λαϊκα τραγουδια που οι μεγαλοι τα αποκαλουσαν ρεμπετικα. Τοτε ακουσα  το «καποια μανα αναστεναζει», ενα απαγορευμενο τραγουδι του Τσιτσανη να το τραγουδουν αξιοματικοι του Ελληνικου Στρατου και πρωην συμπολεμιστες του Μαρκου Βαφιαδη. Ενα τραγουδι που μιλουσε πανω απο τις πολιτικες και ιδεολογικες τοποθετησεις του καθενος. Ηταν ενα τραγουδι της καρδιας που μιλουσε για τον πονο μιας μανας για το ξενητεμενο παιδι της.

Ποιος ειναι τελικα αυτος ο Τσιτσανης? Ειναι αραγε τοσο μεγαλος οσο λενε?

Περασαν χρονια και ο θαυμασμος μου για τον Τσιτσανη παρεμεινε ανεξιτηλος. Ομως η επαγγελματικη μου εκπαιδευση με ωθουσαι στο να ψαξω για την «δευτερη γνωμη», (αν υπηρχε δευτερη γνωμη) ετσι ωστε να σχηματισω μια αντικειμενικη  γνωμη για την προσωπικοτητα του. Αρχισα να ψαχνω σε συνεντευξεις του, δηλωσεις του και δραστηριοτητες του και κατεληξα στο συμπερασμα οτι, πολλα απο απο οσα ελεγε και επρατε, ηταν αμφισβητουμενα και  δεν μπορει κανεις να βασιστει στα οσα ελεγε ο ιδιος.  Για το τραγουδι «καποια μανα αναστεναζει» που ανεφερα προηγουμενως π.χ., ενω  ισχυριζονταν οτι ειναι ολο δικο του, ο Μπαμπης Μπακαλης επαιρνε ποσοστα(τα μισα με τον Τσιτσανη)   απο την Ανωνιμη  Εταιρια Πνευματικης Ιδιοκτησιας, (ΑΕΠΙ) σαν στιχουργος-συνθετης του τραγουδιου. Οι αντιφασεις του ειναι πολλες, αλλα θα αναφερθω στην «Συνεφιασμενη Κυριακη», οπου υπαρχουν διαφορες εκδοχες για το ποιος εγραψε τους στιχους αυτου του τραγουδιου. Κατα τον Τσιτσανη, τους στιχους και την μουσικη του τραγουδιου εμπνευστηκε και εγραψε ο ιδιος την περιοδο της κατοχης στη Θεσσαλονικη μετα απο «....ενα απο τα τραγικα περιστατικα που συνεβαιναν στον τοπο μας, με την πεινα, τη δυστυχια, τον φοβο, την καταπιιεση, τις συλληψεις, τις εκτελεσεις. Το κλιμα που μου ενεπνευσε τους στιχους, μου ενεπνευσε και την μελωδια...» (Β. Τσιτσανης, Αυτοβιογραφια).  Αυτες οι γραμες θα επαναληφθουν πολλες φορες , με μερικες παραλλαγες, σε διαφορες αλλες συνεντευξεις και δηλωσεις του.

Τα πραγματα ομως δεν ειναι ετσι ακριβως.  Τους στιχους εγραψε  ο Αλεκος Γκούβερης το 1947, οταν η Αθλητικη Ενωση Λαρισης εχασε στο ποδοσφαιρο και επειδη οι φιλοι του τον πειραζανε και του κανανε πλακα, αυτος εγραψε τους στιχους. Αποδειξη ειναι οτι ο Γκουβερης επαιρνε το ενα τριτο απο τα δικαιωματα συνθετη-στιχουργου απο την ΑΕΠΙ. Μπορει η ιστορια του Τσιτσανη να αγγιζει πιο πολυ τα ανθρωπινα συναισθηματα οταν μιλαει  για κατοχη, πεινα,  αντισταση’ συλληψεις, εκτελεσεις, απ’ οτι η ιστορια του Γκουβερη, δεν παυει ομως να ειναι κατασκευασμα.

Υπαρχουν και πολλες αλλες περιπτωσεις οπου οι ενεργιες του υπονομευουν την ακεραιοτητα του χαρακτηρα του. Παραδειγμα, η φιλια του και ο θαυμασμος του για τον υποδιοικητη της Ασφαλειας Θεσσαλονικης,  Νικο Μουσχουντη, αυτον τον μυστηριωδη ανθρωπο που επαιξε ενα μυστηριο ρολο στην υποθεση της δολοφωνιας του αμερικανου δημοσιογραφου George Polk, και στην πολυετη φυλακιση του, επισης,  δημοσιογραφου Γρηγορη Στακτοπουλου.

Για να μπορεσουμε να καταλαβουμε τον χαρακτηρα του Τσιτσανη θα πρεπει να ξεχωρισουμε την προσωπικη του ιδιοτητα απο αυτην του καλλιτεχνη μουσικου. Ο Τσιτσανης ηταν δυσκολος και παραξενος ανθρωπος. Πολλοι τον χαρακτηριζαν σαν ατομιστη και καιροσκοπο, που παντα φροντιζε για το καλο του εαυτου του. Ηταν φιλοδοξος, που παρατησε την νομικη σχολη για να αφοσιωθει στην μουσικη, γιατι οπως ελεγε κι ο ιδιος , σαν δικηγορος θα ηταν ενας κοινος δικηγορος, ενω σαν καλλιτεχνης μουσικος θα μπορουσε να ειναι «Ο ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ». Η φιλια γι αυτον ηταν ενας  σεβαστος θεσμος που δε σηκωνε απιστεια και προδοσια, γι αυτο ουδεποτε απολογηθηκε για την φιλια του με τον Μουσχουντη, αν και ηξερε οτι αυτο δεν τον βοηθουσε στην καλλιτεχνικη του καριερα τα μεταπολεμικα χρονια.  Ζητουσε παντα την τελειωτητα  σε αυτο που εκανε, κι απ’ τον εαυτο του και τους συνεργατες του. Ειχε την προαισθηση να προβλεψει οτι η μεταπολεμικη νεα ταξη πραγματων θα απαιτουσε εναν διαφορετικο τροπο ζωης απο αυτον της προπολεμικης περιοδου και προετοιμαστηκε γι αυτο. Τα μουσικα γουστα του κοινου ειχαν ηδη αλλαξει κι ο Τσιτσανης προσαρμοστηκε με το να γραφει τραγουδια σε ευρωπαϊκες κλιμακες και να συμβαλει στην μεταβαση του ρεμπετικου απο περιθοριακο σε λαϊκο. Ναι, ο Τσιτσανης ειναι τοσο μεγαλος οσο λενε. Ειναι το ακροβαθρο της Ελλληνικης μας λαϊκης μουσικης.

Kosmas Vrouvlianis 18-March -2018